منابع طبیعی
تاثیر مستربچ بر منابع طبیعی چیست؟هر آنچه انسان مصرف می‌کند، منشاء آن یکی از منابع طبیعی است. آب، خاک، نور، مواد معدنی، و هر چیزی که با دست‌کاری بنیادی انسان تولید نشده باشد، جزء منابع طبیعی است. حتی جسم انسان را نیز می‌توان یک منبع طبیعی دانست. زندگی روزمره ما وابستگی کاملی به میزان و کیفیت منابع طبیعی دارد. به عنوان مثال، کمبود آب مساوی است با کاهش کیفیت زندگی؛ در حالت فاجعه‌آمیز آن، خشکسالی به مفهوم پایان حیات در هر منطقه از زمین است.
نه تنها زندگی بشر، که زندگی تمام گونه‌های حیات به منابع طبیعی بستگی دارد. در سال‌های اخیر، و به دلیل کاهش و صدمه دیدن این منابع، چالش‌های جدی‌ای پیش‌روی انسان قرن 21ام قرار گرفته است. با بیشتر از 7.5 میلیارد جمعیت کنونی زمین، تقاضا برای استفاده از منابع طبیعی به شکل نگران‌کننده‌ای رو به افزایش است.
منابع طبیعی چیست؟
منابع طبیعی تمام مواد موجود در زمین هستند که بنیاد اصلی تشکیل زندگی در تمامی سطوح و تامین کننده نیازهای انسان‌ها هستند. این مواد توسط واکنش‌ها و جریان‌های طبیعی شکل گرفته‌اند و انسان در تولید آنها هیچ دخالت مستقیمی نداشته است. نفت، زغال سنگ، گاز طبیعی، فلزات، سنگ‌ها و خاک از جمله این منابع هستند.
انسان به شکل‌های متفاوتی بر روی منابع طبیعی تاثیرات مثبت و منفی داشته است. تاثیرات منفی آن شامل ازدیاد جمعیت و مصرف منابع، تولید آلودگی، مصرف سوخت‌های فسیلی، و جنگل‌زدایی است. از جمله محدود تاثیرات مثبت عبارتند از تلاش برای حفظ گونه‌های در حال انقراض، تمیزکردن منابع آبی و تولید انرژی‌های تجدیدپذیر.
بر اساس داده‌های بنیادهای جهانی، نرخ کاهش سالانه منابع طبیعی در نقاط مختلف زمین، به‌طور متوسط برابر با 45 درصد است. چالش‌های متناظر با منابع طبیعی در سال‌های آتی:
- تا سال 2030 جمعیت زمین 27 درصد افزایش خواهد داشت
- نیاز به استفاده از محصولات کشاورزی 50 درصد افزایش خواهد یافت
- 30 درصد از کل منابع آب شیرین زمین در خطر جدی نابودی کامل هستند
- تا سال 2030، 20 درصد از کل جنگل‌های کنونی از بین خواهند رفت
انواع منابع طبیعی
در حالت کلی انواع منابع طبیعی را می‌توان در دو دسته‌بندی خلاصه کرد: تجدیدپذیر و تجدیدناپذیر؛ تمام انواع منابع طبیعی، زیرمجموعه‌هایی از این دو مجموعه کلی هستند که در ادامه به تعریف آنها و ارائه مثال‌هایی از آنها می‌پردازیم.
منابع تجدیدپذیر: چنانچه از نام آنها پیداست، چنین منابعی، بعد از مصرف دوباره جایگزین می‌شوند. به عنوان مثال، نور خورشید، اکسیژن موجود در جو، باد و آب به شکل چرخه‌ای در حال مصرف و تولیدشدن دوباره هستند. با وجود این، نرخ جایگزینی این منابع طبیعی، ممکن است بسیار کندتر از نرخ مصرف آنها باشد. به این معنی که وقتی مثلا مصرف آب بیش از حد باشد، عمل تبخیر آبهای زمین، ابر شدن و باریدن باران، با سرعت کمتری از مصرف آب رخ می‌دهد و منابع و کلیت چرخه دچار آسیب می‌شود.
منابع تجدیدناپذیر: در این نوع از منابع طبیعی، یا اینکه عمل جایگزینی اصلا صورت نمی‌گیرد، یا خیلی سرعت کمی دارد و قابل چشم‌پوشی است. از جمله این مواد می‌توان به مواد معدنی استخراج شده از منابع و سوخت‌های فسیلی اشاره کرد.
از جمله روش‌های استخراج منابع طبیعی می‌توان به استخراج مواد معدنی با استفاده از تاسیس معدن‌های زیرزمینی و روی سطحی، حفر چاه‌های نفت و گاز، ساختن سدهای بزرگ برای مهار آبهای سطحی، حفر چاه‌های عمیق برای دسترسی به آبهای زیر زمینی و …، نام برد.
از جمله کشورهای غنی از مواد طبیعی، کشور ما ایران است. بر اساس تخمینی که در سال 2016 و توسط بنیادهای بین‌المللی وابسته به سازمان ملل زده شد، ایران رتبه 5ام را در پربارترین کشورها از نظر دسترسی به منابع طبیعی به خود اختصاص داده است. در این رده‌بندی کشورهای روسیه، آمریکا، عربستان و کانادا در رده‌های بالاتر از ایران قرار دارند.
بنابر گزارشی که سازمان‌های آماری داخلی و خارجی عنوان کرده‌اند، تا سال 2060، به طور تقریبی، دسترسی کشورهایی مثل ایران به منابع نفتی خود، به صفر می‌رسد. به عبارتی، ایران نیاز دارد در دهه‌های پیش‌رو به تکنولوژی‌های مورد نیاز برای تولید و بهره‌وری از انرژی‌های تجدیدپذیر دست یابد.
فواید منابع طبیعی
فواید منابع طبیعی بسیار روشن است، حفظ حیات بر روی کره زمین. فقط به کمبود کوتاه مدت آب در منطقه‌ای که زندگی می‌کنید بیاندیشید تا فواید منابع طبیعی برایتان جلوه کند. از ابتدای خلقت تا اکنون، آنچه باعث پایداری در حیات کره زمین و تمام موجودات آن شده است، منابع طبیعی و چرخه‌های مصرف و تولید دوباره آنها بوده است.
از منابع طبیعی برای تولید غذا، سوخت و مواد خام برای تولید محصولات مختلف استفاده می‌شود. همه غذاهایی که ما روزانه مصرف می‌کنیم از گیاهان و حیواناتی تهیه شده‌‌اند که اعضایی حیاتی از منابع طبیعی زمین هستند. مواد دیگری چون زغال سنگ، نفت و گاز طبیعی برای انسان گرما، روشنایی و قدرت محرکه به ارمغان می‌آورند.
روش‌های حفاظت از منابع طبیعی
کاهش تاثیرات گازهای گلخانه‌ای بر جو زمین و سلامت جمعیت‌ها و حفظ منابع طبیعی از اصلی‌ترین چالش‌ها و نیازهای انسان امروزی هستند. در حالت کنونی، بیشتر فعالیت‌های کشورها، بخصوص کشورهای در حال توسعه، مبتنی بر استفاده از منابع طبیعی تجدیدناپذیر، مثل سوخت‌های فسیلی است. با کاهش مصرف منابع طبیعی و کمک به تقویت این منابع، انسان می‌تواند سطح گازهای گلخانه‌ای را به نقطه استاندارد برساند و تاثیرات مثبت بیشتری را بر محیط زندگی خود داشته باشد.
در ادامه 8 روش اساسی در حفظ این منابع حیاتی را عنوان می‌کنیم:
- استفاده کمتر و بهینه‌تر از آب، بخصوص در بخش‌ای کشاورزی و صنعتی
- استفاده کمتر از انرژی الکتریکی، خاموش کردن لامپ‌های اضافی و دستگاه‌های برقی غیرضروری
- استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر مثل انرژی باد
- بازیافت موادی مثل پلاستیک و شیشه
- تبدیل هدررفت مواد غذایی به کودهای مفید برای کشاورزی
- استفاده کمتر از کالاهای یکبار مصرف مثل نایلون‌های حمل وسایل خوراکی
- مدیریت دمای محیط‌های خانگی و کاری
- استفاده از کالاهای دست دوم مثل لباس‌ها و کفش‌های دست دوم
در نهایت، بقای ما مستقیما و قویا به بقای طبیعت بستگی دارد، آنچه امروز از بین می‌بریم در واقع نیازی است که فردا کمبود آن را احساس خواهیم کرد.